OTİTİS MEDİA ORTA KULAK İLTİHABI
TANIM
Otitis media, orta kulak boşluğunda sıvı (efüzyon) biriktiğini belirten bir tanımlamadır. Orta kulak sıvısının yanısıra ateş, ağrı gibi ani belirtiler eşlik ediyorsa akut otitis media (AOM), Son 6 ay içinde 3, veya son 1 sene içinde 4 AOM atağı geçiren çocuklar rekürran (yineleyen) akut otitis media (RAOM) olarak tanımlanmaktadır. Antibiyotik tedavisine rağmen ilk 72 saat içinde AOM belirtilerinin devam etmesi “tedavi başarısızlığı” olarak tanımlanır.
Orta kulakta üç aydan fazla sıvı bulunmasına, Orta kulakta kronik sıvı birikimi olarak da tanımlayabileceğimiz Seröz otitis media denir. Bu durumda genellikle bir ateş ve ağrı olmaksızın sadece işitme kaybı esas belirtidir.
HASTALIĞIN NEDENLERİ
Orta kulak, kulak zarının arkasında bulunan bir boşluktur. İçindeki basınç sürekli değişerek zarın dış kulak yoluna bakan tarafıyla eşitlenir. Zarın her iki tarafındaki basınç eşitlendiğinde zar tam esnek hale gelir ve işitme normal şartlarda gerçekleşir. Ancak orta kulağın içindeki basınç düşerse sorunlar oluşur. Bu durum genellikle orta kulağı boğaza bağlayan östaki borusu olarak adlandırdığımız dar kanalda meydana gelen sorunlarla ilişkilidir. Küçük çocuklarda bu kanal hem kısadır hem de düzdür, ancak yedi yaşına gelmiş bir çocukta bu kanal fonksiyonlarını tam sağlayacak bir anatomiye kavuşur.
Beş yaşının altındaki çocuklar, Erkekler, Biberonla beslenen bebekler,Yuvaya giden çocuklarda orta kulak iltihapları daha sık görülür. Orta kulak enfeksiyonları ergenlik çağı ve erişkinlerde daha az sıklıkta olmakla birlikte, genellikle üst solunum yolu enfeksiyonları sonrasında yada enfeksiyonlu bir şekilde basınç değişikliklerine maruz kalındığında meydana gelir (uçak seyahati, yükseğe çıkma yada dalma gibi).
Orta kulak enfeksiyonları genellikle bir bakteri veya bir virüs tarafından oluşturulur. Yakın zamanda geçirilmiş bir soğuk algınlığı veya buna eşlik eden allerjik problemlerle ilgili olabilir. Hastaların çoğunda her iki kulak ta etkilenmiştir. Çocuklarda daha kısa ve yatay olan östaki kanalı yoluyla bu ajanlar kolaylıkla boğaz ve burundan orta kulağa taşınırlar. Orta kulağa bir kez ulaşan mikroplar burada yerleşir ve ürer bu ise hem orta kulakta hem de burası ile yakın ilişkide olan östaki kanalını etkileyerek tüpün içinde uzanan mukozanın şişmesine yol açar. Bloke olan tüp nedeniyle basınç düşer ve kulak zarı içe doğru çekilir. Esnekliğini kaybeden zarın ses iletimi düşer.Diğer taraftan içeride bulunan yerleşmiş mikropların ürettikleri sıvı orta kulakta birikerek zarı dışa doğru iter ve ağrı oluşumuna yol açar.
Rekürran (yineleyen) akut otitis media (RAOM) da ise; Bu çocuklarda bazı kongenital problemler, alerji, bazı immün sistem eksiklikleri olabilir. Bu yüzden böyle çocukları KBB doktoru çocuğun pediatrisyeni ile görüşerek araştırılması gereken konuları birlikte karar verirler. Eğer bir problem yoksa bu çocuklar yakın olarak izlenir.
HASTALIĞIN BELİRTİLERİ
- Orta kulak enfeksiyonları ağrılıdır ve bunun sonucunda uykusuzluğa yol açarlar.
Çocuğunuz daha kırmızı tenlidir, ter içinde ve sürekli ağlar. - Gün boyu huzursuzluk içindedir ve sürekli bir kulağıyla oynar
- Bir kulağının devamlı ses yaptığını söyliyebilir.
- Orta kulak enfeksiyonları kulak zarında ve orta kulaktaki iltihap nedeniyle çocuğunuzda işitme kaybına yol açarlar.
Eğer kulak zarı yırtılıp bu sıvı dışarı akmaz ve östaki kanalı tıkalı kalırsa buradaki sıvı kronikleşir. Eğer bu sıvı uzaklaştırılamazsa kulak zarının esnekliği azalır ve işitme etkilenir.
Akut Otitis Media’da kulak zarı görüntüsü
Çok sayıda geçirilen orta kulak iltihabı çocuğunuzun konuşmaya başlamasında gecikmeye yol açabilir. İşitme probleminin başlangıç zamanına, ne kadar sürdüğüne bağlı olarak çocuğunuzun öğrenme yeteneği de etkilenebilir. Bunların değerlendirmesinde ve yapılacak müdahalenin zamanı ve seçiminde doktorunuz tüm bu faktörleri göz önünde tutarak karar verecektir.
Bazı çocuklarda tekrarlayan kulak iltihapları sonrasında yada geçirilen üst solunum yolları sonrasında tedavilere rağmen orta kulakta sıvı birikimi olur.(Seröz Otitis Media) Bu çocuklarda genellikle TV sesinin yükseltilmesi, okulda başarısızlık, iletişimde, konuşma ve telaffuzda bozukluk şeklinde kendini gösterebilir. Bu orta kulak iltihabı çeşidinin özelliği yukarda belirttiğimiz ani orta kulak iltihabındaki belirtilerin aksine ağrı olmaksızın sadece işitme kaybı tek belirtidir.
Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi uzmanınız bir orta kulak probleminden şüphelendiğinde otoskop, alın aynası, mikroskop gibi araçları kullanarak muayeneyi yapar. Muayene için kısa bir süre yeterlidir ve ağrıya neden olmaz. Çocuğunuza muayeneye gelmeden önce bunları anlatırsanız muayene daha rahat olacaktır.
Eğer çocuğunuz birkaç dakika için sakin oturabiliyorsa timpanometri ve akustik refleksi ölçen özel bir cihazla odiometri uzmanımız orta kulak testlerini yapacak ve rapor verecektir. Timpanometri ile orta kulaktaki basınç tayin edilirken akustik refleks ölçümü ile yüksek seslerde orta kulak kaslarının fonksiyonları ölçülmektedir. Bu testlerde amaç kulak zarının esnekliğinin ve yüksek seslere cevabının ölçülmesidir.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ
Tedaviyi belirleyen faktörler şunlardır; enfeksiyonun sıklığı ve enfeksiyonların aktif olduğu süre. Doktor ilaçları belirlerken yukarda bahsettiğimiz faktörleri de düşünerek belirler ve iyileşme sürecini takip eder. Pek çok çocukta ilaçla tedavi ve risk faktörlerinin ortadan kaldırılması tedavi için yeterlidir.
İlaçsız tedavi
Ani orta kulak iltihaplarının bir kısmında herhangi bir antibiyotik kullanmadan iyileşme olabilmektedir. Doktorunuz bazen böyle bir tedavi yolu seçebilir, ancak bu durumda üç gün süreyle çocuğunuzu takip edecek ve karar verecektir.
İlaçla Tedavi
Ani gelişen Orta kulak enfeksiyonu saptandığında ilaçsız izlem yeterli değilse çocuğunuzun yaşı ve enfeksiyonun ciddiyetine göre bir tedavi düzenlenmesi gerekir. Doktorunuzun tedavi planında antibiyotikler ve gelecekteki enfeksiyonların önlenmesi amacıyla başka ilaçlar bulunabilir. Ayrıca bu durumun oluşmasına neden olacak başka hastalıklar yönünden çocuk doktorunuzla iletişim kurabilir.
İzleme ve bekleme
İlaçların yazılmasının ardından doktorunuz çocuğunuzu orta kulaktaki sıvının akıbetini belirlemek için takibe alacaktır. Pek çok vakada orta kulak enfeksiyonunu takiben 2 veya 3 haftada orta kulakta biriken sıvı kaybolur. Eğer biriken sıvı kronikleşirse aylara varan bir takip gerekebilir.
Risk faktörlerinin azaltılması
Aşağıdaki durumlara dikkat edilmesi çocuğunuzun tedavisinde ve tedavinin sürdürülmesinde önemlidir.
Eğer çocuğunuz yuva veya kreşe gidiyorsa daha büyük bir risk altındadır. Ona ellerini yıkamayı öğretmeniz ve gün içinde daha sık ellerini yıkamasını sağlayınız.
Çocuğunuzun nelere karşı alerjisinin olduğunu belirlemek için doktora başvurun.
Çocuğunuzun alerjiye eğilimi varsa çocuğunuzu tozdan veya diğer allerjenlerden koruyunuz Ev içinde sigara içilmemesini ve ayrıca sigara dumanı ile temas etmemesini sağlayınız.
Antibiyotik kullanımında özellikler
Kulaktaki sorunun kronik veya akut olmasına bağlı olarak antibiyotik tedavisi kısa veya uzun süreli olabilir. Diğer taraftan antibiyotikler sadece bakteriyel enfeksiyonların tedavisinde etkilidir. Akut bir enfeksiyon için 7-14 günlük bir tedavi yeterlidir. Sekretuvar otitis media olarak isimlendirdiğimiz orta kulakta kronik sıvı birikiminde tedavide bazen antibiyotik tedavisi kullanılmayabilir yada bir kür tedavi daha uzun süreli yapılabilir.
Antibiyotik kullanımında dikkat edilecek noktalar
• Verilecek dozların eşit aralıkla mı yoksa yemeklere göre mi düzenleneceğini sorun. Antibiyotik kullanırken alınmaması gereken bir gıda olup olmadığını sorun.
• Çocuğunuz eğer sizden uzakta kalacaksa çocuğun bakıcısını yada kreşte olacaksa yetkilileri bir notla bilgilendirin.
• Antibiyotikleri uygun koşullarda saklayın.
• Şurupları kullanırken doğru miktarda verdiğinizden ve çocuğunuzun tümünü aldığından emin olun.
Cerrahi Tedavi
Eğer ilaçla tedaviye rağmen çocuğunuzda orta kulak enfeksiyonu devam ediyorsa doktorunuz çocuğunuzun aşırı rahatsızlığının, bozulmuş genel durumunun düzelmesi, herhangi bir kafa içi yada kafa dışı komplikasyonun önlenmesi ve işitme kaybının düzeltilmesi için cerrahi tedavi önerebilir. Parasentez dediğimiz bu işlemde steril şartlarda doktorunuz kulak zarına uygun bir şekilde çizik yapıp orta kulaktaki iltihabın dışarı çıkmasını sağlayacaktır. Bazen bu işlemi buradan örnek alıp kültür yapmak içinde kullanabilir
Genellikle Orta kulak problemlerini düzeltmek için kullanılan girişimler kısa ve etkilidir.
Çocuğunuza aynı gün içinde cerrahi girişim uygulanıp o gece evine dönmesi sağlanır.
Tekrarlayan akut orta kulak iltihaplarında tedavi
Tedavi seçenekleri içinde en önemlisi ve en sık yapılanı adenoidektomidir (geniz eti alınması). Diğeri ise kulağa tüp takılmasıdır.
Tekrarlayan enfeksiyonlar geniz eti olarak isimlendirilen adenoid dokusunda şişmeye yol açar ve bu durumda östaki kanalının ağzı tıkanır. Bazı durumlarda ise havadan gelen mikropların burada tutulması ve östaki kanalı aracılığıyla bunların orta kulağa iletilmesi mümkündür. Geniz etinin kulak iltihaplarında çok önemli yeri vardır.
Seröz otitis mediada cerrahi tedavi
İlaçla tedavi orta kulak problemlerini kontrol altına almakta yeterli olmayabilir. Eğer çocuğunuzda işitme kaybı mevcutsa veya meydana gelmiş olan sıvı aylarca tedaviye rağmen hala yerinde ise cerrahi yöntemlere başvurmak gereklidir. Seröz Otitis mediada en önemli tedavi kulağa ventilasyon tüpü tatbiki ve adenoidektomidir.
Cerrahi yöntem
Cerrahi sırasında doktorunuz kulak zarında küçük bir delik açacak ve bu delikten hem içerideki sıvının boşalmasını sağlayacak hem de orta kulakta azalmış olan basıncın dış ortam basıncı ile eşitlenmesini sağlayacaktır. Açılan kanalın kapanmasını önlemek için ise bir tüp bu kanala yerleştirilecektir. Böylece östaki kanalı tıkansa bile orta kulak basıncı dışarıdaki basınçla hep aynı kalacaktır. Girişim yaklaşık 30 dakika sürer ancak geniz eti problemleri eşlik ediyorsa , geniz etinin alınması için süre bir miktar uzar.
Orta kulak problemleriyle ilgili çocuklara uygulanan ventilasyon tüpü takılması hasta açısından kolay hekim açısından deneyim gerektiren nazik bir girişimdir ve o gece hastanede kalınmasına gerek yoktur. Çocuğunuza uygulanacak girişimden en az dört saat önce çocuğun sıvı ve katı gıda alması yasaktır. Ameliyata alınmadan önce çocuğunuza bazı testler yapılacaktır. Ateşi ölçülecek ve aktif bir enfeksiyonu olup olmadığı kontrol edilecektir. Cerrahi girişimden önce bu girişime izin verdiğinize dair bir kağıdı imzalamanız istenecektir.
Cerrahi sonrasında özellikler
Cerrahi yaklaşım tamamlandığında çocuğunuz uyanma odasına alınır. Burada uyanma sürecinde olan çocuğun tüm yaşam fonksiyonları kontrol edilir. Cerrahi sonrasında çocuğunuzun kulağında bir pamuk yerleştirilmiş olabilir.Çocuğunuz yarım saat içinde uyanacaktır. Çocuğunuzda bir huzursuzluk fark ederseniz hemen paniğe kapılmayın. Anestetik maddeler huzursuzluğa,ağlamaya ve bilinçli hareketlerin kaybına neden olabilir. Çocuğunuza her zaman davrandığınız gibi davranın ve yumuşak bir ses tonuyla onunla konuşun. Çocuğunuz tamamen uyandığında ve doktorunuzun tayin edeceği bir süre servisde kaldıktan kontrolü yapıldıktan sonra ise rahatlıkla eve gidebilir.
Çocuğunuz oturabilir ve gıda alabilir duruma geldiğinde eve artık dönebilirsiniz. Eğer çocuğunuzda panik hali hissederseniz hatırlayın ki daha iyi duymakta olduğundan dünya ona daha gürültülü ve daha büyük görünmektedir. Eve döndüğünüzde doktorunuzun verdiği ilaçları aynen kullanın. Pek çok çocuk bir iki saat içinde oyun oynamak ister ve ertesi gün okula veya kreşe gidebilir.
Doktorunuzu şu durumlarda arayın
• Kulaktan ağır bir kanama olduysa veya 48 saat sonra bile kanama devam ediyorsa
• 48 saatin sonunda hala renksiz bir sıvı geliyorsa
• Düşmeyen yüksek ateş
• Şuur durumu bulanık ise
Cerrahi sonrası takip
Eğer tüpler yerinde ise çocuğunuzun işitmesinde düzelme meydana gelecektir. En iyi sonucu alabilmek için çocuğunuzu doktorun önerdiği tarihlerde kontrole götürün. Bazen kulak problemleri sürebilir. Ancak iyi bir bakımla kulak enfeksiyonlardan korunabilir.
Doktorunuz tüplerin yerinde olduğunu kontrol etmek ve iyileşmeyi izlemek için sizi en kısa zaman içinde yeniden görmek isteyecektir. İlk takibin ardında her 2 ayda bir kontrol gereklidir. Ancak bu şekilde tüplerin hala işlevsel olup olmadığı anlaşılır. Tüplere rağmen çocuğunuz hala akut enfeksiyonlara yakalanabilir. Ancak tüpler yerinde olduğu sürece daha hızlı ve daha az sorunlu bir iyileşme süreci gözleyeceksiniz. Bir enfeksiyonun oluşması durumunda doktora başvurarak gerekli tedaviyi uygulayınız. Eğer tüpler tıkanacak olursa doktorunuz onları yeniden açacaktır.
Kulak bakımı
• Çocuğunuzun kulağının suyla temas etmesinden kaçınınız. Suyla temas edilecekse kulak tıkaçları kullanınız.
• Çocuğunuzun asla suya dalmasına izin vermeyiniz
• Çocuğunuzun kulağını herhangi bir cisimle karıştırmasına engel olunuz.
Tüplerin kalma süresi ve tekrar takılması gereken şartlar
Tüpler çocuğunuzun kulağında sonsuza kadar kalmayacaklardır. Çoğu tüp 6-12 ay kadar yerinde kalabilir. Tüplerin kalış süresi çocuğunuzun büyüme süresi ile ilgilidir. Bir büyüme atağını takiben tüpler kendiliğinden düşeceklerdir. Tüplerin yerlerinde bıraktıkları delik ise hemen kapanacaktır. Duruma bağlı olarak doktorunuz tüplerin kalış süresini belirler. Eğer tüpler düştükten sonra kulak problemleri yenilenirse yeni bir cerrahinin uygulanması gerekebilir.
Pek çok çocuk ergenlik çağından sonra orta kulak problemlerinden kurtulur. Buraya kadar anlattığımız önlemler , tıbbi ve cerrahi tedaviler bu döneme kadar çocuğunuzun kulağında kalıcı bir problem olmaması için yapılan önlemlerden ibarettir.
TEDAVİ KOMPLİKASYONLARI
Anesteziyle ilgili olarak
Cerrahi yaklaşımdan önce bir uyku vericiyle çocuğun rahatlaması sağlanabilir. Cerrahiden hemen önce ise çocuğunuza küçük miktarda gaz solutulur. Bu küçük miktardaki anestetik çocuğunuzun uyumasını sağlayacaktır. Anesteziye bağlı riskler şunlardır:
• Uyanma sırasında huzursuz veya saldırgan tavır
• Kusma
• Solunum problemlerine yol açabilecek alerjik problemler
• Geçici kalp ritim problemleri
Ancak kullanılan anestezik maddelerin özelliği ve deneyimli anestezistlerimizle bu riskler yok denecek kadar azalmıştır.
Cerrahi yaklaşıma bağlı riskler
Az olmakla birlikte cerrahi yaklaşımda ve tüp takılması ve de düşmesi sonrasında bazı riskler mevcuttur.
• Kanama
• Tüpün tıkanması
• Ameliyat sonrası akıntı
• Kulak zarında sertleşme, kireçlenme veya diğer değişiklikler
• Kulak zarında delik
Sekretuvar otitis media’da orta kulakta sıvı toplanması ve cerrahi olarak sıvının aspirasyonu ventilasyon tüpünün takılması